هر آن‌چه که باید برای مراقبت از دندان‌ها بدانید + نکات ضروری برای مراقبت از دندان‌ها
بهداشت دهان و دندان برای حفظ سلامتی بدن امری بسیار ضروری و مهم است. با وجود اهمیت بالای آن، خیلی سخت نیست که از دندان‌های خود در برابر عوامل مختلف حفاظت کنیم. هزینه‌های دندان‌پزشکی معمولا بسیار زیاد است و خیلی از افراد معمولا دوست ندارند که گذرشان به دندان‌پزشکی بخورد! چرا که یکی از عوارض مراقبت نکردن از دندان‌ها تحمل درد زیاد و طولانی است.
این سوال برای خیلی‌ها پیش می‌آید که چه‌طور باید از دندان‌های خود مراقبت کنیم تا دچار پوسیدگی نشوند؟ با ما همراه باشید تا با راه‌های مهم مراقبت از دندان آشنا شویم .
ساختار دندان‌های انسان
برای مراقبت از دندان‌های خود لازم است که اطلاعات حداقلی در باره آناتومی دندان‌ها داشته باشیم تا آن‌ها را بیشتر بشناسیم.
دندان‌ها با قرار گرفتن در دهان به خرد کردن مواد غذایی و هضم راحت‌تر آن‌ها کمک می‌کنند. دندان‌ها دارای انواع گوناگونی هستند که هر کدام وظیفه خاصی دارند. همه دندان‌ها از سه قسمت که به صورت لایه‌ای روی هم قرار دارند تشکیل شده‌اند. این سه قسمت از سطح دندان به سمت داخل دندان به ترتیب شامل مینای دندان، عاج دندان و پالپ است .
• مینای دندان
مینایی که روی دندان‌ها وجود دارد یکی از محکم‌ترین ساختارهای بدن انسان است. مینا سطح رویی تاج دندان‌ها را می‌پوشاند و از مواد معدنی ساخته شده است.
• عاج دندان
سلول‌هایی که قسمت عاج را می‌سازند شباهت زیادی به سلول‌های استخوانی دارند. عاج لایه زیرین مینا است. عاج در واقع تنه اساسی دندان است .
• پالپ
پالپ داخلی‌ترین قسمت دندان و حفره مرکزی آن است و در آن رگ‌های خونی و بافت‌های عصبی قرار گرفته است. در زمانی که پوسیدگی اتفاق نیفتاده باشد این قسمت به فعالیت خود ادامه می‌دهد اما زمانی که دندان پوسیده می‌شود موجب مرگ پالپ می‌شود .
انواع دندان‌ها و بافت‌های متصل به آن
انواع گوناگون دندان شامل دندان‌های پیشین، دندان‌های نیش، دندان‌های آسیای کوچک و بزرگ و دندان عقل است. ساختار دندان به سه قسمت تاج، گردن و ریشه تقسیم می‌شود. تاج بالاترین قسمت دندان است که قابل مشاهده است. ریشه نیز درون لثه قرار دارد. در صورت رعایت نکردن بهداشت دندان‌ها، قسمت‌های مختلف دندان به مرور دچار آسیب می‌شود که می‌تواند مشکلات و بیماری‌های جدی را در پی داشته باشد. بافت‌هایی که دندان‌ها را نگه می‌دارند لثه، استخوان فک و رشته‌های پریودنتال هستند.
پلاک دندان چیست؟
اگر در طول روز ناخن خود را کمی روی دندان‌هایتان بکشید لایه سفید رنگی از روی دندان‌ها جدا می‌شود که حاصل مصرف مواد غذایی مختلف است که روی سطح دندان‌ها می‌نشیند. به این لایه نازک و چسبنده پلاک گفته می‌شود. زمانی که پلاک به مدت زیادی روی دندان‌ها باقی بماند منجر به تشکیل لایه‌ای سفت و سخت می‌شود که دیگر به راحتی از بین نمی‌رود و رنگ زرد پیدا می‌کند. به این لایه جدید تارتار می‌گویند. از بین بردن پلاک‌ها به راحتی و با یک مسواک زدن کوتاه انجام می‌گیرد اما برای پاک کردن جِرمی که روی دندان‌ها می‌نشیند باید به دندان‌پزشک مراجعه کرد.
راه‌های اساسی مراقبت از دندان
برای محافظت از دندان‌ها راه‌های زیادی وجود دارد که هر چه بیشتر این موارد را رعایت کنید دندان‌های سالم‌تری خواهید داشت. در ادامه از انواع راه‌های حفاظت از دندان را توضیح می‌دهیم.
• مسواک زدن
- همه از اهمیت مسواک زدن آگاه هستند اما بسیاری از افراد اصول مناسب برای مسواک زدن را رعایت نمی‌کنند. مسواک زدن اولین قدم و اساسی‌ترین قدم برای مراقبت از دندان‌هاست. اصول مهم برای مسواک زدن شامل موارد زیر است.
- تلاش کنید که در طول روز دندان‌های خود را دو بار مسواک بزنید. بهتر است در هر نوبت دو دقیقه این کار را انجام دهید. یعنی در طول یک شبانه‌روز چهار دقیقه مسواک بزنید.
- از مسواک‌هایی با برس‌های نرم و در عین حال محکم استفاده کنید. مسواک‌هایی که برس‌های بیش از حد نرم یا بیش از حد سفت دارند موجب آسیب دندان‌ها می‌شوند.
- اگر مدت زمان مسواک زدن شما در طول روز بیشتر از پنج دقیقه طول بکشد یا با شدت مسواک بزنید به مرور موجب از بین رفتن سطح رویی دندان یعنی مینای دندان می‌شود.
- سعی کنید که تمامی سطوح دندان‌های خود را مسواک بزنید و جایی را از قلم نیندازید.
- ضمن حرکت دادن ملایم مسواک بر روی دندان‌ها سعی کنید در زاویه 45 درجه مسواک بزنید.
- مسواک خود را هر سه ماه یک بار تعویض کنید.
- به غیر از مسواک دندان‌ها، زبان خود را نیز مسواک بزنید. زبان می‌تواند محل مناسبی برای اجتماع باکتری‌ها و علت بوی بد دهان باشد. پس حتما مسواک زدن زبان را در خاطر داشته باشید. حتی اگر دندان‌های خود را مسواک بزنید اما به تمیزی زبان خود اهمیت ندهید آلودگی‌ها می‌توانند از زبان به بخش‌های دیگر دهان منتقل شوند و موجب پوسیده شدن دندان‌ها شوند.
• استفاده از نخ دندان و اهمیت ویژه نخ دندان برای مراقبت از دندان‌ها
اگرچه مسواک زدن برای پاکیزه نگه داشتن دندان‌ها بسیار ضروری است اما توانایی پاک کردن نقاط بین دندان‌ها را ندارد. برای این منظور دست‌کم باید روزی یک بار قبل از مسواک زدن از نخ دندان استفاده کرد تا فلوراید موجود در خمیردندان این نقاط حساس را پاکیزه کند.
در صورتی از که از نخ دندان استفاده نشود انواع مواد در بین دندان‌ها می‌مانند و موجب ایجاد حفره‌های پوسیدگی می‌شوند و مسواک زدن به تنهایی نمی‌تواند از بروز این پدیده جلوگیری کند.
• استفاده از خمیردندان‌های استاندارد و حاوی فلوراید
فلورایدی که در خمیردندان وجود دارد ضامن سلامت نگه داشتن دندان‌های شماست. بنابراین سعی کنید از خمیردندان‌های خوب استفاده کنید تا مسواک زدن‌های‌تان نتیجه بهتری داشته باشد. خمیردندانی که فلوراید داشته باشد از خمیردندان‌های سفیدکننده اهمیت بالاتری دارند.
• دهان‌شویه برای محافظت کلی از دهان و دندان
دو تا سه بار در هفته از دهان‌شویه حاوی فلوراید استفاده کنید. دهان‌شویه تمامی نقاط دهان را پاک می‌کند و از پوسیده شدن دندان جلوگیری می‌کند. برای انتخاب دهان‌شویه مناسب برای دندان‌های خود می‌توانید با دندان‌پزشک‌تان مشورت کنید.
• عادت‌هایی که موجب خراب شدن دندان می‌شوند
برخی از عوامل هستند که باعث سریع‌تر شدن روند تخریب دندان‌ها می‌شوند. از این دست موارد و عادت‌های نادرست کم نیستند. برخی از مهم‌ترین آن‌ها را در زیر توضیح می‌دهیم.
استفاده از دندان‌ها برای شکستن و خرد کردن اشیا یا مواد غذایی
خیلی از افراد هستند که پوسته‌های سفت مانند فندق و گردو را با دندان‌های خود می‌شکنند یا تکه‌های یخ را با دندان‌ها خرد می‌کنند. انجام این کارها باعث فشار آوردن به دندان‌ها، شکستن آن‌ها و آسیب رساندن به بافت‌های مختلف دهان می‌شود و به مرور از توانایی دندان‌ها کم می‌کند.
مصرف انواع نوشابه‌ها
نوشابه‌ها دارای مقدار زیادی اسید هستند که می‌توانند به مرور زمان باعث تخریب مینای دندان شوند. از طرفی شکرهایی که در نوشابه وجود دارد می‌تواند موجب بروز یا تشدید پوسیدگی دندان‌ها شود.
مصرف مواد شیرین
پس از هر وعده غذایی بهتر است دهان خود را آب‌کشی کنید. این کار باعث خارج شدن تکه‌های غذا و کم کردن غلظت مواد غذایی در دهان می‌شود. این موضوع پس از مصرف مواد غذایی شیرین بسیار اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. وقتی مواد غذایی مختلف وقتی مدت زمان زیادی در مجاورت دندان‌ها قرار می‌گیرند کم‌کم روند پوسیدگی دندان آغاز می‌شود. در مصرف شکر، آب‌نبات، شکلات‌ها و … تعادل را را رعایت کنید.
زمانی که میزان زیادی باکتری در دهان جمع شود می‌تواند موجب بوی دهان یا خرابی دندان‌ها شود. باکتری‌ها از قندها تغدیه می‌کنند و سپس شروع به تولید اسید می‌کنند که می‌تواند باعث ساییدگی دندان‌ها، ایجاد حفره یا آسیب به لثه شود. بنابراین پس از مصرف مواد قندی دهان خود را آب‌کشی کنید و در انتهای روز دندان‌های خود را مسواک بزنید.
مواد غذایی به شدت داغ یا به شدت سرد
دندان تنها یک تکه استخوانی نیست. همان‌طور که در بالا گفته شد درون دندان سلول‌های عصبی و بافت خونی وجود دارد و به عنوان یکی از اعضای بدن نیاز به مراقبت دارد. مصرف غذاهایی که بسیار داغ یا بسیار سرد هستند می‌تواند موجب آسیب رساندن به دندان‌ها و درد شدید شود. حتی گاهی موجب حساس کردن دندان می‌شود. از طرف دیگر مصرف این‌گونه غذاها موجب آسیب به دستگاه گوارشی نیز می‌گردد.
مصرف سیگار و توتون
مصرف دخانیات به غیر از تمام ضررهای که برای نقاط دیگر بدن دارد منجر به تغییر رنگ دندان‌ها و ایجاد بوی بد دهان می‌شود. انواع توتون‌ها با اسیدی کردن محیط دهان باعث می‌شوند که باکتری‌ها با سرعت بیشتری فعالیت داشته باشند و پوسیدگی و از بین رفتن دندان‌ها سرعت می‌گیرد. هم‌چنین مصرف این مواد باعث آسیب‌ها و بیماری‌های لثه می‌شود. ممکن است برخی از افراد در دفاع از خود بگویند که در ضمن مصرف دخانیات مراقبت از دندان‌های خود را جدی می‌گیرند اما در واقع مصرف دخانیات مراقبت از دندان‌ها را به کار سختی تبدیل می‌کند. دخانیات سبب خشک شدن محیط دهان می‌شود که این موضوع نیز به نوبه خود تاثیر بدی روی سلامت دندان و دهان می‌گذارد که در ادامه توضیح خواهیم داد.
مواد غذایی برای تقویت دندان‌ها، برای سلامت دندان چه بخوریم؟
برای سالم نگه داشتن دندان‌ها تنها رعایت موارد بهداشتی کافی نیست. دندان‌ها هم نیاز به مواد معدنی مختلفی دارند که می‌توانند از طریق غذاها آن‌ها را جذب کنند. بنابراین علاوه بر تغذیه خود به تغذیه دندان‌های خود نیز توجه داشته باشید.
• آب
نوشیدن مکرر آب در طول روز سبب می‌شود تا مواد مختلف روی دندان‌ها از بین بروند و از تجمع باکتری‌های روی زبان و دندان جلوگیری می‌کند.
• کلسیم و فسفر، عناصری اساسی در تقویت دندان
بهترین عناصری که به بهبود ساختار مینای دندان و تقویت دندان‌ها کمک می‌کنند کلسیم و فسفر است. برای همین منظور مصرف مواد غذایی که حاوی این دو عنصر باشند اهمیت بالایی دارند. لبنیات منبع غنی از کلسیم است و بهترین آن‌ها ماست، شیر و پنیر است. منابع غذایی مناسب برای دسترسی به عنصر فسفر شامل تخم‌مرغ، ماهی، برنج، آب قلم، آجیل و گوشت قرمز است.
• مصرف مواد غذایی تُرد با آب فراوان
بزاق دهان نقش مهمی در حفاظت دهان و دندان دارد. بنابراین تولید بیشتر بزاق دهان به پاک‌سازی هر چه بیشتر دهان کمک می‌کند. یکی از راه‌های افزایش تولید بزاق، جویدن است. از طرفی جویدن مواد غذایی که آب زیاد دارند و ترد هستند به پاک کردن بین دندان‌ها و سطوح روی دندان کمک می‌کنند. مواد غذایی مناسب برای برآورده کردن این هدف شامل سیب، خیار، هویج، کرفس و … است.
• ویتامین D
ویتامین D سبب جذب بیشتر کلسیم می‌شود و برای بدن هم اهمیت ویژه‌ای دارد. بهترین راه کسب ویتامین D استفاده از نور خورشید است. اما در صورت عدم دسترسی کافی به نور خورشید حتما از زرده تخم‌مرغ، روغن ماهی و و ماهی مصرف کنید.
• ویتامین C
فراموش نکنید که لثه‌ها نگهدارنده ریشه دندان‌ها و حفاظ آن‌ها هستند. بنابراین لازم است از لثه‌های خود نیز محافظت کنید تا به بیماری یا ضعف دچار نشوند. ویتامین C برای حفظ سلامت لثه‌ها بسیار حیاتی است. بدون داشتن لثه‌های سالم داشتن دندان‌های سالم ممکن نیست و برعکس. ویتامین C در انواع میوه‌ها مانند پرتقال، لیمو، کیوی و … یافت می‌شود.
• آنتی‌اکسیدان‌ها
آنتی‌اکسیدان‌ها به لثه‌ها کمک می‌کنند تا سالم‌تر بمانند هم‌چنین از بروز عفونت‌های باکتریایی جلوگیری می‌کنند. از منابع غنی آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توان به کلم بروکلی، فلفل دلمه، انگور، کشمش و … اشاره داشت.
مراقبت از دندان‌ها را جدی بگیرید
رعایت موارد بهداشتی برای حفظ سلامت دهان و دندان تنها چند دقیقه در طول روز از ما وقت می‌گیرد. از طرفی همین چند دقیقه‌های کوتاه می‌تواند به ما کمک کند تا در سنین بالاتر هنوز برخی از دندان‌های خود را حفظ کرده باشیم. دندان‌های غیرطبیعی هیچ‌گاه نمی‌توانند جایگزین مناسبی برای دندان‌های طبیعی انسان باشند. بنابراین در مراقبت از دندان‌های خود کوشا باشید و این موارد را به عادت‌های روزانه خود تبدیل کنید.
مراقبت نکردن از دندان‌ها تنها به پوسیدگی خود دندان‌ها منجر نمی‌شود و بلکه بیماری‌های دیگری نیز با خود به همراه می‌آورد و می‌تواند موجب به خظر انداختن سلامت بدن شود. دندان‌ها یکی از بخش‌های اساسی در بدن هستند که مراقبت از آن‌ها باید در اولویت قرار بگیرد.